Literatura regionalna

Druga część bestsellerowej antologii Podróżnicy w Górach Olbrzymich to zbiór blisko pięćdziesięciu w większości nigdy dotąd nie publikowanych po polsku relacji podróżnych z Karkonoszy, Gór Izerskich i okolic, obejmujący okres od XVII do XX wieku, ze szczególnym naciskiem na 2. połowę XVIII i 1. połowę XIX wieku – czasy sprzed epoki masowej turystyki, kiedy góry budziły nieporównanie większy respekt niż dzisiaj, a wędrowanie po nich wiązało się z nieporównanie większymi trudnościami.   Wraz z narratorami odwiedzimy główne atrakcje Gór Olbrzymich (co jest łącznym określeniem dla Karkonoszy i Gór Izerskich, które do pewnego momentu nie były rozróżniane) zarówno po śląskiej, jak i czeskiej stronie: Śnieżkę, Śnieżne Kotły, wodospady Kamieńczyka, Szklarki i Łaby, Wielki i Mały Staw, Białą Łąkę, Sedmídolí, Obří důl, dolinę Izery, liczne baudy (górskie chaty, będące prekursorkami późniejszych schronisk), a także główne miejscowości regionu: Jelenią Górę, Cieplice, Kowary, Szklarską Porębę, Świeradów,Vrchlabí, Harrachov i wiele innych. Przez karty książki przewiną się przedstawiciele wszystkich grup i klas społecznych: od górali, włościan, rzemieślników, furmanów, muzykantów, przemytników i domokrążców, przez duchownych, artystów i naukowców (fizyków, mineralogów, astronomów, geologów, leśników), po arystokratów i członków rodzin królewskich – nieraz zrównanych w swym statusie w obliczu ogromu gór.   Wśród autorów relacji znajdziemy zarówno postaci wybitne, na przykład słynnego pisarza E.T.A Hoffmanna, przyrodnika Adolpha Traugotta von Gersdorfa, czy aktora i dramatopisarza Karla von Holteia, jak i wędrowców anonimowych. Spotkamy też “starych znajomych” z pierwszej części: Benjamina Schmolcka, Johann Friedricha Zöllnera, Jakoba Eliasa Troschela, czy Christiana Weissa. Akcent polski stanowią relacje stolnika litewskiego Teodora Billewicza – pierwszego historycznie poświadczonego obywatela Rzeczpospolitej Obojga Narodów, który stanął na “dachu Śląska” – oraz księcia Stanisława Poniatowskiego, bratanka króla Stanisława Augusta – obie stanowiące żywy przykład historycznej polszczyzny.   Przedmowę napisał Filip Springer, posłowie niemiecki pisarz Uwe Rada (autor m.in. wydanej po polsku książki Odra: życiorys pewnej rzeki), a rekomendację na tylną okładkę nie kto inny jak sama Olga Tokarczuk.   Tekstowi towarzyszą ilustracje autorstwa znakomitych grafików z epoki: Carla Thürmera i Carla Theodora Mattisa z kolekcji Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze oraz Johanna Gottfrieda Schultza z kolekcji Kulturhistorisches Museum w Görlitz, a także Daniela Bergera, J. Danzigera, Adolfa Eltznera, Christopha Nathego, Theodora Sachsego, Edwarda Sachsego i Gustava Tauberta.   Książka stanowi wspólne przedsięwzięcie Wydawnictwa Wielka Izera i Schlesisches Museum zu Görlitz i ukazuje się jednocześnie  w polskiej i niemieckiej wersji językowej.

Podróżnicy w Górach Olbrzymich to pionierska publikacja: zbiór blisko czterdziestu relacji podróżniczych z Karkonoszy i Gór Izerskich, obejmujących okres od końca XVII do początku XX wieku, wspólne przedsięwzięcie Wydawnictwa Wielka Izera i Schlesisches Museum zu Görlitz. Zamiast skupiać się na obszernych zwykle opisach przyrody, tłumacz i autor zbioru wybrał przede wszystkim fragmenty opisujące spotkania z ludźmi, realia społeczno-gospodarczo-kulturowe, perypetie turystyczne, szczegóły życia codziennego minionego świata „Gór Olbrzymich”. Czytelnik dowie się, jak podróżowano i wędrowano, co jedzono i pito, jak i gdzie nocowano. Spotka karkonoskich i izerskich górali, przemytników, leśników, drwali, gospodarzy baud i schronisk. Odwiedzi Śnieżkę, Śnieżne Kotły, najważniejsze schroniska (dzisiejsze: Strzechę Akademicką, Schronisko pod Łabskim Szczytem, Schronisko na Hali Szrenickiej, Luční Boudę, Spindlerovą Boudę), a także te nieistniejące jak Schlingelbaude, Pudelbaude czy Michelsbaude. Po raz pierwszy w języku polskim pojawią się szczegółowe opisy wędrówek po Górach Izerskich, okolicach Łąki Izerskiej, osady Izera, Polany Izerskiej, Orla, Szklarskiej Poręby i Świeradowa Zdroju. Dodatkowym smaczkiem są obszerne fragmenty dwóch ważnych historycznych przewodników (Carla Friedricha Moscha i Carla Theodora Mattisa) w oryginalnych tłumaczeniach odpowiednio Aleksandra Kuszańskiego i Józefa Kołodziejowskiego – pisane piękną, na poły archaiczną polszczyzną. Przedmowy napisali dwaj znawcy Gór Olbrzymich: Ullrich Junker, potomek mieszkańców osady na Kobylej Łące, i Henryk Waniek, pisarz, malarz, tłumacz. Tekstowi towarzyszą ilustracje z epoki autorstwa wybitnych grafików: Friedricha Augusta Tittela, Carla Peschecka i Christopha Nathe.

Śląska książka kucharska to ponad 200 przepisów zebranych przez lwóweckiego aptekarza, ogrodnika i historyka-amatora Johanna G. Bergemanna (1783–1837), które przez cały 1826 rok publikował w Lwówku w cotygodniowych odcinkach do spółki z księgarzem Johannem G. Dittrichem. Znajdziemy tu przede wszystkim przepisy na potrawy mięsne, zupy i słodkie wypieki, ale też warzywa, leguminy, sosy, przetwory i napoje oraz obszerny rozdział o wyrobie serów. Zebrane i dostosowane przez autora do gustów i możliwości ówczesnego czytelnika receptury stanowią nadzwyczajny dokument epoki i przyczynek do dziejów kuchni śląskiej. Przygotowując i serwując opisane dania, wskrzeszamy smaki dawno zapomniane, a niegdyś na Śląsku znane i lubiane, goszczące na stołach w miastach, miasteczkach, wsiach i dworach. „Śląska książka kucharska tym różni się od innych podobnych dzieł, że piórem wybitnego autorytetu przybliża historię i tradycje kulinarne Śląska, ucząc przygotowywać potrawy z myślą o rozkoszach podniebienia oraz zdrowiu. Rzetelne przepisy, pełne nieoczywistych ingrediencji, zachęcają do urozmaicenia jadłospisów, a na nasz stół powracają dania znane jedynie z babcinych opowiadań. Polecam z całego serca!” Zosia Jazygow-Fryst, Nagórze 24 – Szkółka na Zakwasie